Persoonlijke valbeveiliging

Persoonlijke valbeveiliging is een combinatie van beschermingsmiddelen die op individueel niveau worden ingezet. Het doel hiervan is het minimaliseren van de risico’s bij het werken op hoogte.
Je mag persoonlijke valbeveiliging pas inzetten als beschermingsmiddel wanneer werkzaamheden in de onveilige zone niet te voorkomen zijn, en collectieve veiligheidsmaatregelen geen optie vormen. Ook wanneer het aanbrengen van collectieve maatregelen meer risico’s met zich meebrengt dan het gebruik van individuele middelen is het geoorloofd om persoonlijke valbeveiliging in te zetten.

Wettelijke verplichtingen
In het Arbobesluit staat vermeld dat vallen van hoogte moet worden voorkomen. Het gebruik van bijvoorbeeld hoogwerkers, steigers en/of railingen geniet altijd de voorkeur boven het gebruik van persoonlijke valbeveiliging. Pas wanneer andere beheersmaatregelen niet of onvoldoende Bescherming bieden mogen PBM gebruikt worden.
Tabel: Overzicht EN normen persoonlijke valbeveiliging.

Normen en richtlijnen valbeveiliging

In Nederland moeten persoonlijke beschermingsmiddelen voldoen aan het Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen. Middels dit besluit is de Europese richtlijn persoonlijke beschermingsmiddelen (89/686/EEG), de PBM-richtlijn, in de Nederlandse wetgeving geïmplementeerd. Volgens dit besluit zijn er drie categorieën PBM. Persoonlijke valbeveiligingsmiddelen vallen allemaal onder “categorie drie” (de strengste categorie). Producten in categorie drie moeten over een EG-typeonderzoeksverklaring beschikken.
Daarnaast moeten PBM voorzien zijn van een CE-markering. Deze markering geeft onder meer aan dat het product voldoet aan de minimale veiligheids- en gezondheidseisen zoals die vastgesteld zijn in de diverse Europese EN normen.
In onderstaande tabel een overzicht van de EN normen die we op de valbeveiliging kunnen tegenkomen. Het is uiteraard niet de bedoeling deze van buiten te kennen maar we moeten ze wel kunnen herkennen.

Risico’s inventariseren

Het werken op hoogte behoort tot de gevaarlijkste werkzaamheden die er zijn. Niet in de laatste plaats omdat ongevallen bij werken op hoogte in de regel fataal zijn. Wanneer het werken op hoogte tot de standaard werkzaamheden behoort, dan moeten de risico’s en beheersmaatregelen zijn opgenomen in de risico inventarisatie en evaluatie. Komt het werken op hoogte incidenteel voor, dan moet vooraf een Taak Risico Analyse opgesteld worden. Kortom: bij het werken op hoogte moeten de risico’s en maatregelen altijd bekend zijn en vast liggen.

Persoonlijke valbeveiliging

Boven een hoogteverschil van 2,5 meter moeten we maatregelen nemen om valgevaar te voorkomen. Zoals al eerder beschreven, gebruiken we persoonlijke beschermingsmiddelen wanneer andere beschermingsniveaus niet mogelijk zijn of redelijkerwijs niet te verlangen zijn. Bijvoorbeeld omdat de risico’s bij het dragen van PBM lager zijn dan de risico’s die het aanbrengen van collectieve beveiliging oplevert.
De keuze voor de inzet van persoonlijke valbeveiliging moet altijd onderbouwd zijn. Operationeel leidinggevenden zijn verantwoordelijk voor deze onderbouwing, eventueel na raadpleging van deskundigen. Omdat het werken met persoonlijke valbeveiliging hoog risicovol is, moet de gebruiker aantoonbaar deskundig zijn. Deze deskundigheid kan door opleiding, training en / of instructie verkregen zijn. Bovendien moeten leidinggevenden toezicht houden op het veilig gebruik van persoonlijke valbeveiliging.

Soorten valbeveiliging

We kunnen 2 soorten persoonlijke valbeveiliging onderscheiden, namelijk:
• Valbeveiliging die voorkomt dat we vallen. Dit zijn de zogeheten positioneringsmiddelen.
Door deze middelen te gebruiken kun je bijna tot aan het valgevaar komen maar niet over de rand vallen.
• Valbeveiliging die de gevolgen van een val kan beperken. Dit zijn middelen die erop gericht zijn om een val te stoppen zodat de kans op (permanent) letsel of dodelijke afloop verkleind worden. Deze middelen voorkomen een val echter niet. Het spreekt voor zich dat positioneringsmiddelen de voorkeur hebben boven de letsel beperkende middelen. Sinds juni 2014 is in de arbo catalogus omtrent platte daken opgenomen dat op platte daken enkel nog gebruik mag worden gemaakt van gebiedsbegrenzing, oftewel positioneringsmiddelen.

Valkrachten

Iedereen zal begrijpen dat als we van een grote hoogte vallen, de kans op ernstig letsel groot is. Maar zelfs een val van geringe hoogte kan ernstig letsel veroorzaken. Dit wordt mede bepaald door de valkrachten.
Wanneer we een gewone veiligheidslijn (zonder valdemper) gebruiken, krijgt je lichaam bij een valhoogte van 2m een kracht te verwerken van 2340kg (bij valfactor 2). Gebruiken we een veiligheidslijn met valdemper, dan is de maximale kracht die het lichaam krijgt te verwerken bij een valhoogte van 2m maximaal 600 kg. Wanneer we dus een veiligheidslijn met valdemper gebruiken hebben we een grotere kans om het letsel te beperken dan wanneer we geen valdemper zouden gebruiken.

Valhoogte

Zoals aangegeven moeten we boven 2,5m maatregelen nemen om valgevaar te voorkomen. Dit kan op 2,5m hoogte echter niet met valbeveiliging voorzien van een valdemper. In de figuur hiernaast staat een rekensom hoeveel vrije valruimte je nodig hebt bij het gebruik van een veiligheidslijn met valdemper. Dit betekent dat wanneer je persoonlijke valbeveiliging moet gebruiken dit bij hoogtes van 2,5 – 6,5m altijd valbeveiliging moet zijn die voorkomt dat je valt (positionering).

Boven de 6,5m hoogteverschil mag je pas valbeveiliging
1) Vanglijn inclusief uitgescheurde valdemper 3,75 m
2) Lengte persoon (van D-ring op rug tot onderkant voeten) 2,00 m
3) Veiligheidsmarge 0,75 m
1+2+3 = Benodigde vrije val afstand 6,50 m

Ankerpunt

Kies wanneer mogelijk altijd een ankerpunt boven het eigen hoofd. Wanneer je jezelf op voethoogte verankert (zoals in figuur 2 hiernaast) val je immers ongeveer een lichaamslengte extra voordat je geremd wordt.

• Aandachtspunten bij gebruik van valbeveiliging
• Valbeveiliging mag je nooit zelf repareren, laat dit door de leverancier of fabrikant doen;
• Valbeveiliging moeten met zorg worden bewaard en opgeslagen: Op een droge, stofvrije plaats, stel ze niet onnodig bloot aan UV-straling en niet aan bijtende of chemische stoffen;
• Schoonmaken van de valbeveiliging mag alleen met koud of handwarm water;
• Lees voor het eerste gebruik van een middel de gebruiksaanwijzing van de fabrikant welke de leverancier verplicht is om mee te sturen;
• Alle valbeveiliging moet voorzien zijn van een geldige keuring. Dit blijkt uit een sticker op het middel en het bijbehorende certificaat of inspectierapport;
• Doorgaans zijn persoonlijke valbeveiligingsmiddelen getest voor personen met een maximaal gewicht van 134 kg. Bij gebruik van PBM door personen met een groter gewicht is de fabrikant niet meer aansprakelijk voor een juiste werking van het materieel. Houdt hier dus rekening mee met de bestelling van PBM. Er zijn enkele fabrikanten die afwijkende PBM produceren;
• Denk vooraf na over de praktische uitvoering* van werkzaamheden waarbij PBM ingezet moeten worden. Stem de middelen zoveel mogelijk af op de gebruiker.
  *) Met praktische uitvoering van het werk worden de mogelijkheden bedoeld die het systeem biedt om de dagelijkse werkzaamheden op een zo makkelijk mogelijke manier uit te voeren. Elk systeem of middel heeft zijn voor- en nadelen en er dient vooraf bepaald te worden welke systemen of middelen de werkzaamheden het minst (negatief) beïnvloeden. Dit vergroot de acceptatie bij de medewerkers die er mee moeten werken. Wanneer zij negatieve invloeden ervaren, zal de acceptatie laag blijven waardoor middelen niet of in beperkte mate gebruikt zullen worden.

Keuringen en dagelijkse inspecties of controles

Persoonlijke valbeveiliging moet jaarlijks gekeurd worden door een deskundige. Deze deskundige moet door de producent zijn aangewezen om namens hem de keuringen uit te mogen voeren. We noemen dit ook wel “fabrieksautorisatie”. Het spreekt voor zich dat de werkgever verantwoordelijk is voor een tijdige uitvoering van de keuringen.

Visuele inspectie

Van medewerkers mag echter verwacht worden dat ze op een verantwoorde manier met de valbeveiliging om zullen gaan. Naast de jaarlijkse keuringen zijn de dagelijkse controle door de gebruiker (jij) ook heel belangrijk. Jij moet de valbeveiliging immers dragen en je wilt er zeker van zijn dat in geval dat, de valbeveiliging zijn werk goed doet.
Doe daarom altijd zelf een visuele inspectie van de valbeveiliging voor elk gebruik!
Wanneer er in de tussenliggende periode (periode tussen de periodieke keuringen) gebreken aan de valbeveiliging geconstateerd worden moet je dit direct melden bij je werkgever opdat de betreffende middelen opnieuw gekeurd of vervangen kunnen worden.
Alle valbeveiligingsmiddelen worden tijdens de jaarlijkse keuring voorzien van een sticker. Op deze sticker staat aangegeven voor welke datum de middelen opnieuw gekeurd moeten worden. Voor de registratie van uitgifte, zijn de valbeveiligingsmiddelen bovendien voorzien van een uniek identificatienummer. Hiermee kan de werkgever altijd achterhalen wie welke middelen in bezit heeft en kan hij bewaken dat alle middelen tijdig gekeurd worden.

TOT SLOT

Het aantrekken van een veiligheidsharnas en het gebruik van de PBM kan vooral in het begin erg lastig zijn. Voordat we de PBM voor de eerste keer gaan gebruiken is het dus ten zeerste aan te bevelen om op grondniveau te oefenen. Het juist gebruik van de PBM is essentieel om risico´s op een aanvaardbaar niveau te brengen. Daarnaast komt het bij een klant niet professioneel over als we op de werkplek moeten gaan stoeien met het aantrekken en het gebruik van de PBM. Tijdens de training is het aantrekken en gebruik daarom ook een vast onderdeel.